گزارش تصویری از تعزیه شوش و حر در روز عاشورا

گزارش تصویری از تعزیه شوش و حر در روز عاشورا

شهر شوش به عنوان کانون عزاداران و عاشقان اباعبدالله الحسین(ع) در ایام تاسوعا و عاشورای حسینی، محل برگزاری بزرگترین تعزیه و شبیه خوانی کشور است.

در این آیین واقعه کربلا به صورت تعزیه و شبیه خوانی با حضور هزاران نفر از عزاداران و سوگواران حسینی از نقاط مختلف استان خوزستان و دیگر استان‌های کشور به تصویر کشیده شد.

این آیین که از سابقه 100 ساله برخوردار است و در میراث ملی کشور نیز ثبت شده در روز عاشورا اجرا می‌شود.

در این آیین باشکوه، تعزیه خوانان در قالب اشعار فصیح فارسی و عربی به بیان وقایع عاشورای سال 61 هجری می‌پردارند.

ریشه و تاریخ شبیه خوانی بیت چریم در شهر حر از توابع شهرستان شوش به بیش از دو قرن می‌رسد

، تعزیه‌ ملی ﺑﺰﺭﮒ شهر ﺷﻮﺵ نیز در نوع خود بزرگ‌ترین ﺗﻌﺰﯾﻪ ﻣﯿﺪﺍﻧﯽ ﺩﺭ ﺳﻄﺢ ﻛﺸﻮﺭ به شمار می‌رود،

یا حسن: تعزیه حسینی در شوش و شهر حر از قدیمی‌ترین تعزیه نمایشی است تعزیه‌خوانی در شهر شوش از سال 1285 (ه ش) با تعداد دو نفر در نقش‌های امام حسین (ع) و حضرت عباس (ع) به‌صورت صامت و بدون کلام شروع شد، دو نفر از اهالی شوش در بین عزاداران محرم با پوشیدن لباس رزم تعزیه در میان عزاداران حاضر می‌شدند و عزاداری با مداحی و سینه‌زنی برگزار می‌شد کم‌کم تعزیه از حالت صامت خارج شد و اشعاری در بین نقش‌ها ردوبدل شد، با آمدن باستان شناسان و گروهای حفاری آثار باستانی در کاخ آپادانا، بسیاری از کارگران همراه با مردم شوش در حرم دانیال نبی (ع) عزاداری می‌کردند و نسخه‌ها (دیالوگ) تعزیه نیز نوشته شد البته انحرافات و خرافاتی هم در اشعار بود که بعد از انقلاب این موضوع توجه قرار گرفت و با راهنمایی شهید «حسن دانش» امام‌جمعه وقت شوش اشعاری که در شأن امام حسین (ع) نبود حذف شد و اشعاری توسط «حاج محمدعلی محول» سروده شد که بعدها همان اشعار به همت «علیرضا یا حسن» تجدیدنظر شد و نسخه‌های امروزی تدوین شد.(گفتگوی یاحسن با خبرگزاری فارس)

مراسم شبیه واقعه کربلا و عزاداری امام حسین (ع) در این منطقه ریشه تاریخی دارد. به گفته ریش سفیدان این محل ابتدا این مراسم توسط شیخ فرحان، شیخ غافل و شیخ فارس ابن شیخ سالم از قبیله آل کثیر تیره (بیت چریم) بر پا می‌شد.
شاید برای بسیاری جای سئوال باشد که این مراسم شبیه خوانی های میدانی که به زبان عربی در نقاط مختلف استان برپا می شوند از کجا سرچشمه گرفتند. «شیخ غافل» از برجسته ترین شخصیت هایی بود که اقدام به معرفی و راه اندازی شبیه خوانی کرد. برخی به مراسم شبیه خوانی «دایره» نیز می گویند چون بازیگران در یک میدان وسیع ایفای نقش می کنند و مردم به صورت دایره گرد آنان حلقه می زنند.

شیخ غافل که تباری شوشی داشت به همراه یکی از روحانیون منطقه «بیت چریم» که اکنون شهر حر نام گرفته به عراق سفر کرد. در ۱۲۲۴ هجری قمری مصادف با ۱۱۸۱ هجری خورشیدی، آئین شبیه خوانی را در شهر «حله» از نزدیک دید. شیخ غافل مجذوب این مراسم شد و با دقت آن را از اول تا پایان نظاره گر شد. پس از اتمام شبیه خوانی تصمیم گرفت که همین مراسم را برای مردم دیار خودش اجرا کند.

شیخ پس از زیارت عتبات به دیارش بازمی گردد. اهالی محل و خانواده به استقبالش می آیند. اصولا رسم بود هر کسی به زیارت ائمه برود با خود سوغات و هدایایی برای بسیاری از نزدیکان بیاورد اما شیخ این‌بار به همه گفت که «امسال برایتان سوغاتی متفاوتی دارم». سپس دستور داد همه بزرگان «بیت چریم» شب هنگام در مضیف حاضر شوند.

صدای هاون و کوبیدن قهوه و عطرِ قهوه خبر از یک نشست جدی می داد. ریش سفیدان از عشایر مختلف در مضیف جمع شدند تا شاهد سوغاتِ جدیدِ شیخ باشند. شیخ شروع به سخن می کند، ماجرای دیدنِ شبیه خوانی حسینی در حله را برای همه مردم محل تعریف می کند و از همه می خواهد از سال آینده چنین برنامه ای را در این دیار برپا کنند.

مخالف و موافقان نظرات خود را اعلام می کنند تا اینکه محرم سال بعد از راه رسید و اولین شبیه خوانی حسینی به رهبری شیخ غافل آل کثیر در منطقه روستایی ِ بیت چریم برپا شد. سال به سال به شهرت این شبیه خوانی افزوده شد تا اینکه همه مردم خوزستان با شنیدن شبیه خوانی یاد این منطقه و شوش می افتند. همه میراث دارِ این شخصیت حسینی و ارزشی شدند. گفته می شود مردم دو روز قبل از نقاط مختلف استان خود را به این منطقه می رساندند تا اطراف میدان شبیه خوانی برای خود جایی دست و پا کنند.

سال‌ها گذشت، منطقه بیت چریم بزرگ تر، پرجمعیت‌تر و تبدیل به شهر شد. نام شهر را به علت داشتنِ قدیمی‌ترین مراسم شبیه خوانی«شهر حر» نامیدند.

این مراسم به صورت موروثی توسط فرزندان شیخ ادامه پیدا کرد تا اینکه به شخصی به نام «شیخ خلف» رسید. در دوره شیخ خلف ابزار و وسایل مدرن وارد شبیه خوانی شدند و مدیریت شیخ سنگین‌تر شد. میکروفون، بلندگو و مترجم شکل و شمایل جدیدی به شبیه خوانی دادند. شیخ سرانجام پس از چند سال مدیریتِ این مراسم، در میدان شبیه خوانی و در حین مدیریت، بر زمین افتاد و بعد از چند روز از دنیا رفت.

شبیه خوانی شهر حر در دهه ۶۰ و بعد از مرگ شیخ خلف بن حیدر به شورای برگزاری شبیه خوانی منتقل و از حالت موروثی خارج شد. در سال های آخر حکومت شاهنشاهی، اجازه برگزاری به متولیان نداد تا جایی که این مراسم برای چند سالی تعطیل شد. پس از مدتی اولین تاثیر از شبیه خوانی شهر حر را روستای پائین دست یعنی روستای «سید محمد تفاخ الهدامه» گرفت.

تعزیه‌خوانی در شهر شوش از سال 1285 (ه ش) با تعداد دو نفر در نقش‌های امام حسین (ع) و حضرت عباس (ع) به‌صورت صامت و بدون کلام شروع شد، دو نفر از اهالی شوش در بین عزاداران محرم با پوشیدن لباس رزم تعزیه در میان عزاداران حاضر می‌شدند و عزاداری با مداحی و سینه‌زنی برگزار می‌شد کم‌کم تعزیه از حالت صامت خارج شد و اشعاری در بین نقش‌ها ردوبدل شد.

تعزیه شوش با قدمت بیش از یک قرن، بزرگ ترین مراسم تعزیه خوانی میدانی کشور است که با 800 بازیگر و 72 مجلس، واقعه عاشورا را به تصویر می کشد. تمام متون این تعزیه به زبان فارسی است و در مدت 10 ساعت در روز عاشورا اجرا می شود.

منبع:

خبرگزاری مهر

خبرگزاری فارس

صدای شوش

عکس: معصومه بویری